Περίληψη
Key concept is that teaching for disabilities exposes to the teacher more clearly elements about human musicality. Disabilities and disorders look like a «parametric» access to our world. A usual example for this option is deafness, which «common sense» considers that cuts human from (the parameter of) sound and music. That’s because it’s difficult for a hearing person to separate other «actions» of sound outside the incomings to the proper working ear. Although, this «parametric» situation brings out complementary or alternative ways of sound perception. Brings us closer to understand the «myth» of parameterizing and categorizing in any way. Focusing only to the hearable from human ear through the atmosphere sound is an one-dimensional approach. It seems to be a «part» of reality. Using the «world of sound» holistic by observing all its effects isn’t so common. Many fields such as Orality theory, Physics and Acoustics, Psychology, Audiovisual and Art theory give as some indications about a wider «action-scape» centred on the idea of sound and music. Kinesis, space and wider considerations of environment and noise are some key ideas of this expansion. What a teacher that uses sound and music should do about this?Diseases detection gives as a list of abilities and disabilities. Although, each body has its own characteristics, witch are a unique synthesis of moving, feeling, hearing, understanding, remembering, and other similar abilities. Our main purpose is personalization of teaching, according to a continuous effort to understand what really happens to the person. By kept notes from a teacher’s diary, «forgotten» ways to connect with sound and music came up as very obtainable to children. We arrange all these «resources for ‘meaningful’ sound» in a board. This arrangement is useful to organize didactic methodologies and tools, using sound and music. It’s also an type of data table, a form, was used (to Special School of ELEPAP, Agrinio) to (a) make a profile of the person and its connection to aural part of reality (b) to make a personal plan of activities and teaching approaches (c) to make music and sound activities functional during the total efforts of the school and (d) to evaluate and - maybe to - rearrange the personal training plan. Also it could be a board useful to every educator that uses sound and music, and any other person with similar interests.

Abstract
Key concept is that teaching for disabilities exposes to the teacher more clearly elements about human musicality. Disabilities and disorders look like a «parametric» access to our world. A usual example for this option is deafness, which «common sense» considers that cuts human from (the parameter of) sound and music. That’s because it’s difficult for a hearing person to separate other «actions» of sound outside the incomings to the proper working ear. Although, this «parametric» situation brings out complementary or alternative ways of sound perception. Brings us closer to understand the «myth» of parameterizing and categorizing in any way. Focusing only to the hearable from human ear through the atmosphere sound is an one-dimensional approach. It seems to be a «part» of reality. Using the «world of sound» holistic by observing all its effects isn’t so common. Many fields such as Orality theory, Physics and Acoustics, Psychology, Audiovisual and Art theory give as some indications about a wider «action-scape» centred on the idea of sound and music. Kinesis, space and wider considerations of environment and noise are some key ideas of this expansion. What a teacher that uses sound and music should do about this?Diseases detection gives as a list of abilities and disabilities. Although, each body has its own characteristics, witch are a unique synthesis of moving, feeling, hearing, understanding, remembering, and other similar abilities. Our main purpose is personalization of teaching, according to a continuous effort to understand what really happens to the person. By kept notes from a teacher’s diary, «forgotten» ways to connect with sound and music came up as very obtainable to children. We arrange all these «resources for ‘meaningful’ sound» in a board. This arrangement is useful to organize didactic methodologies and tools, using sound and music. It’s also an type of data table, a form, was used (to Special School of ELEPAP, Agrinio) to (a) make a profile of the person and its connection to aural part of reality (b) to make a personal plan of activities and teaching approaches (c) to make music and sound activities functional during the total efforts of the school and (d) to evaluate and - maybe to - rearrange the personal training plan. Also it could be a board useful to every educator that uses sound and music, and any other person with similar interests.

Abstract
A basic ability of instrument making is to understand the possible sound qualities that a
material can give. This is very close to the effort to understand and improve our everyday
life soundscape. Practicing to use musically objects and instruments improves the total
conscious hearing ability. Starting from these assumptions, we choose to construct
instruments exclusively from super market goods and play with them. Packages from all
different sizes and materials transform, in front of our ears - first - and our eyes - secondly
- to meaningful sound instruments.
Advanced instrument making has to do with «cultural decisions» that we will take
during the workshop. Cultural choices such as tuning, arranging, scale making, orchestral
using and more, comes after the construction. Which technique should I develop? What is
the role of this «environmental» instrument? Then we will play. Everyone can participate
to the workshop. No music or sound abilities needed. Also, our main purpose is to acquire
a more realistic relationship with sound, materials and our abilities for musical and sound
expression. People who are involved with children (e.g. teachers, parents) will find ways to
enrich their work with music and sound. The «super market musical» is a play that mainly
changes the way we look (and hear) things that we tend to waste and drop to the «recycle
bean».

Περίληψη
Κριτική ή λειτουργική θέση της πληροφορικής, στην εκπαίδευση (αλλά) και την εκπαίδευση εκπαιδευτικών; Αυτό θα μπορούσε να είναι το ερώτημα της εργασίας μας, αν δεν είχε ήδη συζητηθεί για πολλά χρόνια με τις αναφορές στον κριτικό χαρακτήρα της εκπαίδευσης να κυριαρχούν σε κάθε δόκιμο σχεδιασμό. Γι’ αυτό θα ασχοληθούμε με ένα επόμενο ζήτημα, εφαρμοσμένης πρακτικής. Στην εργασία μας θεωρείται δεδομένο ότι η πληροφορική στοχεύει στην καλλιέργεια των δεξιοτήτων (λειτουργική προσέγγιση) γι’ αυτό και προτείνεται η ενδυνάμωση της εισαγωγής της στην εκπαίδευση αναστοχαστικά και μεταγνωστικά (κριτική προσέγγιση). Για την κατανόηση της πρότασης αυτής εισάγουμε δύο σύγχρονες ιδέες: (α) ότι ο προγραμματισμός ως έννοια αφορά όλους μας και είναι η δίοδος για ουσιαστική, εποικοδομητική σχέση με την πληροφορική και (β) ότι υπάρχει μια ιδιαίτερη κουλτούρα για την πληροφορική (computing culture) της οποίας η κριτική προσέγγιση έχει πολλά να μας προσφέρει στην επαφή μας με αυτή. Κλειδί για την πρώτη ιδέα θα είναι η έννοια του «προγραμματιστικού αυτοσχεδιασμού», που περιγράφει την πολυδιάστατη καθημερινή μας προσπάθεια να συντονίσουμε και να χρησιμοποιήσουμε τους πληροφορικούς πόρους που μας περιβάλλουν. Κλειδί για τη δεύτερη ιδέα είναι η «κριτική πληροφορική κουλτούρα», που περιγράφει την προσέγγιση της πληροφορικής όχι ως δεδομένη, ως ένα απρόσωπο «σύστημα», αλλά ως ένα έργο «από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο», για το οποίο θα πρέπει όλοι να στοχεύουμε στην κατανόηση των πραγματικών επιδράσεων στον άνθρωπο και στην ποιοτικότερη μορφοποίησή του. Η εφαρμοσμένη πρακτική που μελετάμε είναι μια «ακολουθία» (σουίτα – suite) λογισμικών, που διατίθενται ελεύθερα, και χρησιμοποιήθηκαν για τις Σχολικές Δραστηριότητες των Εκπαιδευτικών στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Τα αποκαλούμε «e-training suite», γιατί κύρια χαρακτηριστικά του εγχειρήματος είναι οι δυνατότητες εκπαίδευσης με χαρακτήρα επιμόρφωσης, εξ αποστάσεως και ο συνδυασμός πολλών επιλογών. Θα αναφερθούμε σε ζητήματα θεωρητικά, αλλά και πρακτικά για όσους εκπαιδευτικούς λειτουργούς ή άλλους ενδιαφερόμενους θα δραστηριοποιηθούν σε ένα τέτοιο σχήμα.

Σαρρής, Δ. (2010). «Ταξιδεύοντας στην ‘Οργανοτοπία’»: η μεταμάθηση μέσα από την εκπαιδευτική κατασκευή μουσικών οργάνων. Στο Συλλογικό (επ.) 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο του Ελληνικού Ινστιτούτου Εφαρμοσμένης Παιδαγωγικής και Εκπαίδευσης: «Μαθαίνω πώς να μαθαίνω». Πρακτικά. Αθήνα: Ελληνικό Ινστιτούτο Εφαρμοσμένης Παιδαγωγικής και Εκπαίδευσης.
Διαθέσιμο διαδικτυακά στο: http://www.elliepek.gr/documents/
5o_synedrio_eisigiseis/Sarris.pdf
ISSN: 1790-8574

Σαρρής, Δ. (2010). «Σιωπηρές Εργασίες», «διάπλασις» και «άσκησις της ακοής»: Το ηχητικό τοπίο στο ελληνικό σχολείο του 20ου αιώνα. Στο Αργυρίου, Μ. (επ). Μουσική Παιδαγωγική στον 21ο αιώνα. Προκλήσεις, Προβλήματα, Προοπτικές. Πρακτικά 2ου Συνεδρίου Πανελλήνιου Συνεδρίου με διεθνή συμμετοχή, Ε.Ε.Μ.Α.Π.Ε, 20-22/4/2007. Τόμος Β΄ σ.σ. 56-62.
ISBN: 978-960-89479-7-9
διαθέσιμο online από τον εκδότη

Περίληψη
Ποιο είναι το «επόμενο βήμα» μετά τις αυτοσχέδιες μουσικές κατασκευές και τα ηχογόνα σώματα; Η «απελευθέρωση» από τα μουσικά όργανα, που επέφεραν τα αυτοσχέδια μουσικά όργανα, συμβαδίζει με τις κατακτήσεις της μοντέρνας (modern) μουσικής δημιουργίας του 20ου αιώνα. Καθώς όμως «μεταμοντέρνες» (postmodern) αντιλήψεις εδραιώνονται στην σύγχρονη πολιτισμική δημιουργία, τι μπορεί (και ίσως οφείλει) να κομίσει ο παιδαγωγός - δημιουργός στην τάξη;
Το προτεινόμενο εργαστήριο υποστηρίζεται από κατασκευές με καθημερινά αντικείμενα, αλλά και χρήση απλών καθημερινών τεχνολογιών (όπως ηλεκτρονικών παιχνιδιών, κινητών τηλεφώνων και «gadgets»). Θα προταθούν δημιουργικές δραστηριότητες για πολλές «χρήσεις»: ως εποπτικά - διδακτικά μέσα ή ως δημιουργίες στα πλαίσια σχεδίων (διαθεματικής) εργασίας ή πολιτισμικών δραστηριοτήτων του σχολείου.
Στο σύνολό τους διαπνέονται από την βαρύτητα που δόθηκε κατά τον 20ο αιώνα στη διαδραστική σχέση ανθρώπου - περιβαλλοντικού ήχου, που κατά πολύ εκφράστηκε με ό,τι εισήγαγε ο Murray Schafer και η σχετική «σχολή του Καναδά» και αργότερα χαρακτηρίστηκε ως μια «ακουστική οικολογία» (Acoustic Ecology).
Οι δραστηριότητες αυτές εμπνέονται από την σύγχρονη μουσικο-ηχητική δημιουργία και τις εγκαταστάσεις (installation) των καλλιτεχνών, τα «ηχητικά γλυπτά» (sonic sculpture), την δημιουργία ηχητικών τοπίων (soundscapes), την ενίσχυση «μικροήχων» («micro-sounds», ήχοι χαμηλής έντασης), την σιωπή και τον θόρυβο (noise) ως ηχητικό υλικό, την ηχητική αισθητική των εκτεχνολογημένων (αστικών) περιβαλλόντων. Μέσα από (διαθεματικές) αναφορές στην Αισθητική, τις Τέχνες και τη Μουσική, την Ιστορική και Κοινωνική πολιτισμική ανάλυση, οι προτάσεις αυτές θα υποστηριχτούν με το θεωρητικό τους υπόβαθρο - πλαίσιο.
Ο δάσκαλος της μουσικής (και όχι μόνο) θα δώσει μέσα από τις πρακτικές αυτές στα παιδιά τα εναύσματα για δημιουργία, μάθηση και κρίση. Τα παιδιά, απ’ την άλλη, όντας εξοικειωμένα με τα ηλεκτρονικά μέσα και τις επικοινωνιακές τεχνολογίες, τα video-παιχνίδια, τα κόμικς και τις μεταμοντέρνες αφηγήσεις των σύγχρονων «παραμυθιών», θα δώσουν διεξόδους στις διανοητικές - δημιουργικές αλλά και πρακτικές - κατασκευαστικές τους δεξιότητες.

Περίληψη
Τα αυτοσχέδια μουσικά όργανα εμφανίζονται με πολλές μορφές, σε όλους τους πολιτισμούς και όλες τις εποχές. Αποτελούν πάντα έναν προσιτό τρόπο έκφρασης της ανθρώπινης μουσικότητας και δημιουργικότητας. Ειδικά τον 20ο αιώνα οι τεχνολογικές εξελίξεις, τα νέα υλικά και η κουλτούρα του πειραματισμού και της εναλλακτικής αναζήτησης διεύρυναν τη χρήση τους, στην καθημερινότητα, τις τέχνες και την εκπαίδευση.
Τα αυτοσχέδια μουσικά όργανα και οι ηχητικές κατασκευές προσεγγίζονται ως προς την καλλιτεχνική, την αισθητική, την δημιουργική, την παιδαγωγική, την θεραπευτική τους διάσταση και όχι μόνο. Έτσι το υλικό και η φιλολογία που τα περιστοιχίζει πολλαπλασιάζονται, διαχωρίζονται ή συναντιούνται στα «μονοπάτια» των αναζητήσεων και των εφαρμογών τους.
Στο εργαστήριό μας θα επιχειρήσουμε με την άμεση κατασκευή και χρήση τους να αναδείξουμε τις προσεγγίσεις αυτές. Θα επιχειρήσουμε να εστιάσουμε στις παραμέτρους των χρήσεων των αυτοσχέδιων μουσικών οργάνων.
Πως ο εκπαιδευτικός ή ο καλλιτέχνης μπορεί να θέσει προτεραιότητες κατά τις χρήσεις αυτές;
Στο επίκεντρο του προβληματισμού μας θα μπει ο ενασχολούμενος με αυτά, ο μαθητής, το μέλος της ομάδας, ο εκπαιδευόμενος.
Τι έχει να ωφεληθεί από τα αυτοσχέδια όργανα;
Τι γνωστικές, συναισθηματικές, ψυχολογικές και ψυχοκινητικές προεκτάσεις παίρνει η εφαρμογή τους; Ποιες είναι οι θεραπευτικές διαστάσεις τις οποίες μπορεί να αναγνωρίσει ο εκπαιδευτικός, ο συντονιστής, ο εμψυχωτής μιας δραστηριότητας με αυτοσχέδια μουσικά όργανα;
Πότε η δραστηριότητα μπορεί να γίνει αυτοσκοπός, να αστοχήσει, και πότε δημιουργικό μέσο για θεμελιώδεις παιδαγωγικούς σκοπούς και μέριμνες;
Κάθε συμμετέχων στο εργαστήριο θα δημιουργήσει το δικό του «σετ» μουσικών οργάνων και με βάση αυτό θα συμμετέχει σε διάφορα επίπεδα στις δραστηριότητες. Δεν απαιτούνται ιδιαίτερες δεξιότητες και γνώσεις. Στόχος του εργαστηρίου είναι να δημιουργηθούν για τους συμμετέχοντες όλα εκείνα τα στοιχεία που θα τους είναι χρήσιμα για να αναπτύξουν δραστηριότητες με αυτοσχέδια μουσικά όργανα στον χώρο δράσης τους.

Περίληψη
Πως αντιμετωπίζουμε θεωρητικά και πρακτικά τον υπολογιστή όταν παράγουμε μουσική με αυτόν; Είναι μουσικό όργανο και με ποιόν τρόπο; Τι δυνατότητες δημιουργούνται και ίσως ποιες χάνονται; Στη συζήτησή μας αναζητούμε ένα πλαίσιο με βάση το οποίο ο εκπαιδευτικός, ο δημιουργός, ο ερευνητής μπορεί να οργανώσει το υλικό που του παρέχει ο υπολογιστής ως μουσικό όργανο. Το πλαίσιο αυτό στοχεύει να δώσει τα εναύσματα για δημιουργικούς και κυρίως συνειδητά, αναστοχαστικά επιλεγμένους τρόπους χρήσης των υπολογιστών στη μουσική. Για το σκοπό αυτό συζητάμε τη σχέση του υπολογιστή με το μουσικό όργανο, τη θέση του σώματος και της κίνησης στην από υπολογιστή παραγόμενη μουσική καθώς και τις εγγράμματες κουλτούρες που απορρέουν από τη μουσική και την πληροφορική για να συναντηθούν τελικά στο λογισμικό του υπολογιστή

Περίληψη
Η εργασία διερευνά τη δυνατότητα δημιουργίας «αυτοσχέδιου» εκπαιδευτικού υλικού μέσα και έξω από την σχολική τάξη, με παραγωγούς τους μαθητές και τον εκπαιδευτικό. Είναι μια διδακτική πρακτική που για δεκαετίες ισχύει στην εκπαίδευση. Η έννοια του αυτοσχεδιασμού στην κατασκευή υλικού - όπως τη χρησιμοποιούμε - περιγράφει μια διαδικασία άμεσης δημιουργίας, που αφενός αξιοποιεί τις τρέχουσες δυνατότητες και τα υλικά, αφετέρου βασίζεται σε προειρημένες, πάγιες και βαθιά εδραιωμένες αρχές και κανόνες. Τι χαρακτηριστικά έχει λοιπόν ένα τέτοιο «αυτοσχέδιο εκπαιδευτικό υλικό»;
Στην «περίπτωση μελέτης» που καταγράφουμε αναφερόμαστε στο μάθημα της μουσικής για δύο κυρίως λόγους:
- Ο πρώτος σχετίζεται με την ήδη «δόκιμη» εκπαιδευτική πρακτική της χρήσης αυτοσχέδιων μουσικών οργάνων, ηχητικών κατασκευών και συνθέσεων - ηχητικών δημιουργιών στο μάθημα της μουσικής.
- Ο δεύτερος σχετίζεται με τον έντονα «διανοητικό» χαρακτήρα των γνώσεων που μεταδίδονται στο μάθημα της μουσικής, καθώς ο ήχος είναι «άυλος», άπιαστος, η μουσική «ρέει» στον αέρα και συλλαμβάνεται στο νου.
Ερμηνευτικό εργαλείο της εργασίας μας ώστε να δοθούν κάποιες απαντήσεις, θα αποτελέσει η έννοια της τεχνολογίας, και ειδικότερα της εκπαιδευτικής τεχνολογίας. Κάτω από ποιους όρους μπορούμε να μιλάμε πραγματικά για «αυτοσχέδιο εκπαιδευτικό υλικό», και το κυριότερο, πως αυτό μπορεί να μας είναι χρήσιμο;

Improvised and «custom-made educational material»: An exploration based on Music Education Courses

Abstract
In this proposal we will examine the ability of making custom-made and improvised educational material in and out of the classroom. This kind of material is not a new idea; school museums, constructions, drawings, and collected objects are some examples. Students also make educational constructions in the classroom.
Improvisation in educational material combines known techniques and educational practices with new ideas and constructional abilities that students have each time. So, how this material can be constructed and be useful?
In a case study based on music lessons we’ll examine:
- How music teachers construct and use improvised instruments, so that we can have an «applied” hypothesis to study.
- The mental processes in this application. What kind of «software», should we have «in mind» while we use this kind of material?
Our methodological tools come from the cultural study of this educational material. What is the cultural meaning of an object while it stands in its own culture and how this differs in the classroom? How improvisation encourages or adopts cultural meanings of the custom made material?
And - finally - how - and in what way - is this material useful for the educational process?

Abstract
«Unlimited access to knowledge», «return to orality», rising of lifelong education and self-learning, develop new conditions - some argue that are conditions of a crisis too - not only in Education, but in Education for Educators, especially at the field of Arts. The importance of living «Experience» and «Theory» in Education for Educators will be the main subject for this issue. At first we’ll examine these two practices:
- Experience. Training for educators based at learning by experience (e.g. workshops), dramatizing and activities, strongly attracts the interest of the trainees. It’s a fascinating form of education, directly useful in the classroom, which enforces communication between persons. In contradistinction of theory, it’s an applied and practical way to learn.
- Theory. Introducing and developing theory presupposes special attention from participants and offers an amount of knowledge without the ensuring that a necessary knowledge background already exists. The success of this way of teaching has its bases in technical support, notes, and a high level of organization. Knowledge should be assimilated from the participants in the future, that they will spend time, approach bibliography, and study in person.
In this issue we start from the results of an evaluation that music educators did for a Music Training Program that they participated. With this we’ll find results about the relation between «Experience» and «Theory» in Education for Art Educators. Key issues for this will be: // - Contemporary Learning needs. Necessary skills such as metaknowledge, critical data access, interdisciplinary approach, self-learning, research ability, and methodology, innovation give a minimum of necessary high theoretical training, with reflectivity and a scientific value in time. This training develops «philosophy» for applications and workshop activities.
- Methodological approach. Theory, during a complete, holistic approach, drives to a complete discovery of teachers’ abilities and encourages new ones. Understanding of theory opens systematically new fields of qualitative creation and development. In the other hand, experience could be the motive for a case study example, that will «release» new options, new horizons at the inquires of the trainee.
- Specifications of Art education. Variety of the ways that Arts connect to knowledge and experienced knowledge goes too far. We cannot criticize theory and living experience, but only with the examination of the educational result. Art in any form, functions as a «medium» for our purpose. We should understand and utilize the abilities of this medium.
Main purpose of our conclusions is to help on issues of didactic and educational planning, related to matters of theory (systematic development) and experience (theatrical action). Emphasizing at theory does not mean the ignorance of living experience. Also, emphasizing at experience does not mean the ignorance of systematic action and a «philosophy» that theory inspires to the activity. These conclusions could be useful as much at the level of educational policy making, as much at the level of daily educational activity in the classroom.

Abstract
Improvised musical instruments are made of common everyday materials, acquire new forms, timbres and genres of music, can be used creatively in performing arts and comprise an effective method in music education as well as artistic and cultural education. Their natural relationship with the immediate environment provides particular social, cultural and ecological dimensions.
What is there to know about improvised musical instruments? What is there to know about the theoretical and practical framework handed down to us by the 20th century when it comes to improvised instrument making for musical and other artistic works?
The workshop has been based on the results of a three-year project on improvised instruments. We are going to examine their development from the single instrument used individually for self-expression to group work and an orchestra consisting solely of improvised instruments (what we call “metaorchestra”). Modern, classical and traditional improvised instruments will be presented and made with audience participation, aiming at producing music, coming up with ideas and acquiring skills necessary in education and performing activities.
Participants need not be musicians or have any kind of assumed musical knowledge. Whoever wishes to focus on sound as an educational and cultural element is welcome to take part in the workshop. Since each and everyone of us experiences everyday soundscapes as well as “mediascapes”, they can become “sound jockeys” expressing their own cultural identity.
Still, what kind of music is this? For the time being it always get classified under the term “other”. Let’s play “other” music, then!

Περίληψη
Τα αυτοσχέδια όργανα φτιάχνονται από καθημερινά, συνήθη υλικά, δημιουργούν νέες φόρμες, χροιές και είδη μουσικής, μπορούν να χρησιμοποιηθούν δημιουργικά στις παραστατικές τέχνες και συνιστούν μια αποτελεσματική μέθοδο για τη μουσική αγωγή ή για την καλλιτεχνική και πολιτισμική αγωγή. Η φυσική τους σχέση με το άμεσο περιβάλλον τούς δίνει ιδιαίτερες κοινωνικές, πολιτισμικές αλλά και οικολογικές διαστάσεις.
Τι θα πρέπει λοιπόν να γνωρίζουμε για τα αυτοσχέδια όργανα; Τι θα πρέπει να γνωρίζουμε για το θεωρητικό και πρακτικό πλαίσιο που κληροδότησε 20ος αιώνας στην αυτοσχέδια οργανοκατασκευή για τα αντίστοιχα μουσικά και καλλιτεχνικά έργα;
Το εργαστήριο βασίστηκε στα αποτελέσματα ενός τριετούς project για τα αυτοσχέδια όργανα. Από το μεμονωμένο όργανο για την αυτοέκφραση, ως την ομαδική εργασία και την ορχήστρα με εξ ολοκλήρου αυτοσχέδια όργανα (ό,τι αποκαλούμε «μεταορχήστρα») θα εξετάσουμε με λεπτομέρειες την ανάπτυξή τους. Μοντέρνα, κλασσικά και παραδοσιακά αυτοσχέδια όργανα θα παρουσιαστούν και θα κατασκευαστούν με την συμμετοχή του κοινού, προκειμένου να δημιουργηθεί μουσική, να γεννηθούν ιδέες και να αποκτηθούν οι απαραίτητες δεξιότητες και γνώσεις για χρήση στην εκπαίδευση και παραστατικές δράσεις.
Οι συμμετέχοντες δεν προαπαιτείται να είναι μουσικοί ή να έχουν μουσική εκπαίδευση. Οποιοσδήποτε επιθυμεί να δώσει έμφαση στον ήχο ως ένα εκπαιδευτικό και πολιτισμικό στοιχείο μπορεί να συμμετέχει στο εργαστήριο. Καθώς (καθένας μας) είναι μέτοχος του καθημερινού του ηχοτοπίου, αλλά και του «τοπίου των μέσων» (media), μπορεί κανείς συμμετέχοντας στο εργαστήριο να γίνει ένας «sound Jockey», που εκφράζει την πολιτισμική του ταυτότητα.
Παρόλα αυτά, τι μουσική είναι αυτή; Για την ώρα σχεδόν πάντα κατηγοριοποιείται ανάμεσα στα λοιπά, στην άλλη «other» μουσική. Λοιπόν… ας παίξουμε «other music»

Περίληψη
Ενώ η γραφή, το χαρτί και το βιβλίο εισχώρησαν εύκολα στα παραμύθια, απέκτησαν «μαγικές ιδιότητες» και διαχρονικούς συμβολισμούς, ο υπολογιστής φαίνεται να εισέρχεται σχετικά δυσκολότερα στον αφηγηματικό χώρο αυτό. Ή μήπως τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι; Μήπως τα σύγχρονα παραμύθια βρίσκονται σε άλλες «λογοτεχνικές» σφαίρες, στην καθημερινότητά μας, όπου έτσι κι αλλιώς κατακλύζεται από υπολογιστές; Τελικά είναι ο υπολογιστής μοντέρνος ώστε να μην ταιριάζει στην «παράδοση» του παραμυθιού; Οι ερωτήσεις αυτές εκφράζουν την προβληματική της εργασίας μας, η οποία θα προσπαθήσει να προσεγγίσει τον ρόλο των σύγχρονων, ψηφιακών κατά κύριο λόγο, τεχνολογιών, ως αρχετυπικούς, πολιτισμικούς φορείς συμβολισμών και ιδεών, όπως αυτούς που βρίσκουμε στα παραμύθια και τους μύθους. Είναι ένα ζήτημα, που ενώ φαίνεται να αφορά μόνο έναν παραμυθά ή έναν «ανθρωπολόγο της πληροφορικής», μπορεί να συμβάλλει σε απαντήσεις προβλημάτων για τη θέση της τεχνολογίας στην κουλτούρα μας και κατ΄ επέκταση στην παιδεία μας.

Περίληψη
Δεκαετίες πριν, όταν οι υπολογιστές εισήλθαν στην καθημερινότητα του οικιακού βίου, εμφανίστηκαν ανάλογα αναγνώσματα για να «μυήσουν», να εισάγουν τα παιδιά στον «θαυμαστό καινούριο κόσμο της πληροφορικής», να τους μιλήσουν για τον «μικροϋπολογιστή», τον «’τρίτο’ μέσα στο σπίτι». Καθώς όμως οι τεχνολογίες των υπολογιστών άλλαζαν, αναπόφευκτα και οι επιλογές των συγγραφέων για το περιεχόμενο των αναγνωσμάτων αυτών αναπροσαρμόζονταν μέσα στο χρόνο. Για παράδειγμα, τα πρώτα παιδικά έργα για υπολογιστές αναφέρονταν σε ζητήματα προγραμματισμού και γλωσσών, ενώ τα μεταγενέστερα στα παραθυρικά περιβάλλοντα, ακολουθώντας την αντίστοιχη εξέλιξη της πληροφορικής και των λογισμικών.
Παράλληλα, κάθε φορά που οι αναφορές είχαν ιστορικές διαστάσεις, οι υπολογιστές συνδέθηκαν ποικιλότροπα με τον χώρο της τεχνολογίας και το αναλογικό ή μηχανικό παρελθόν τους. Αναπόφευκτα, ωστόσο, όπως και στην πραγματικότητα έτσι και στα παιδικά αναγνώσματα για την πληροφορική και την τεχνολογία, οι ιδέες και οι εφαρμογές σύμφωνα με τις εξελίξεις ακόμη κι αν ξεκινούν από συσκευές και κατασκευές του παρελθόντος, συγκλίνουν τελικά σε ψηφιακές εκδοχές με υπολογιστές.
Η ριζική, συχνά, μεταστροφή των επιλογών στο περιεχόμενο των αναγνωσμάτων ίσως δίνει την εντύπωση ότι παλιότερες διδακτικές προτεραιότητες δεν έχουν καμία «παιδαγωγική αξία» στις μέρες μας. Είναι όμως τα πράγματα έτσι; Η απαξίωση των συσκευών με την πάροδο του χρόνου (που πρακτικά συμβαίνει στους υπολογιστές) συνεπάγεται απώλεια στην σπουδαιότητα των εκάστοτε βιβλιογραφικών αναφορών σ’ αυτούς; Υπάρχει διαχρονική παιδαγωγική χρησιμότητα στο παλιότερο, φαινομενικά παρωχημένο, διδακτικό αυτό υλικό; Σε τι θα μπορούσε να μας ωφελήσει μια περισσότερο συνολική οπτική των παιδικών αναγνωσμάτων για την πληροφορική και την τεχνολογία μέσα στον ρου του χρόνου;
Η παρούσα εργασία ξεκινώντας από μια «αποτίμηση» της πρακτικής χρησιμότητας γνώσεων και διδακτικών προτεραιοτήτων, που κατά καιρούς εμφανίστηκαν στα παιδικά αναγνώσματα πληροφορικής, τις συνδέει με αρχές και έννοιες της πληροφορικής περισσότερο θεμελιώδεις και διαχρονικές. Η σύνδεση αυτή αποτελεί το έναυσμα για να οδηγηθούμε στην πολιτισμική διάσταση των γνώσεων και προτεραιοτήτων αυτών. Η διάσταση αυτή μέσα από την συγκεκριμένη μεθοδολογία, αποδίδεται μέσα από μια κριτική οπτική στα επιτεύγματα της πληροφορικής, μια οπτική που τα συνδέει με την εγγράμματη κουλτούρα που τα περιβάλλει, με το πολιτισμικό πλαίσιο που οι εκάστοτε τεχνολογίες διαμορφώνουν και από το οποίο διαμορφώνονται.
Στις μέρες μας, περισσότερο από ποτέ, οι ίδιοι οι υπολογιστές και τα λογισμικά αναλαμβάνουν - όντας «φιλικά προς τον χρήστη» - να γίνουν οι «εκπαιδευτές» (tutors) μας, με δικά τους «βιβλία» (manuals) με μια αντίληψη «λειτουργική», που αποσκοπεί να βελτιώσει τις δεξιότητές μας. Απ’ την άλλη η «κριτική» προσέγγιση, έχει την δυνατότητα να φτάσει στις πολιτισμικές καταβολές, στους σκοπούς και τους στόχους των «λειτουργιών» που πρόκειται να βελτιωθούν και μπορεί να αποτελέσει διδακτική προτεραιότητα ενός συγγραφέα. Έτσι προκύπτει το ζήτημα της «λειτουργικής» ή της «κριτικής» οπτικής, που μας προσανατολίζει για τον τεχνογνωστικό και περισσότερο εφαρμοσμένο ή αναστοχαστικό και περισσότερο διανοητικό χαρακτήρα των διδακτικών προτεραιοτήτων και επιλογών.
Μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα και μια εκτεταμένη καταγραφή των σχετικών έργων, θα επιχειρήσουμε να τα «αναγνώσουμε», εστιάζοντας στην δυνατότητα κριτικής αντίληψης και σύνδεσης με τα εκάστοτε πολιτισμικά και τεχνολογικά πλαίσια της εποχής, που μας παρέχουν. Ποιες πολιτισμικές διαστάσεις μπορούν να ενέχουν οι επιλογές στη διάρθρωση ενός παιδικού αναγνώσματος για την πληροφορική και την τεχνολογία; Τι ειδικότερα συμβαίνει με επιμέρους μέσα, όπως οι εικόνες, οι αναπαραστάσεις, τα κείμενα, τα εκπαιδευτικά παιχνίδια; Τέλος, - πιο πρακτικά - τι επιλογές και δυνατότητες δίνονται στον εκπαιδευτικό, από μια ιδιότυπη «αρχαιολογία» της παιδικής βιβλιογραφίας για την πληροφορική και την τεχνολογία, που θα μπορούσε να αναπτυχθεί σε οποιαδήποτε παιδική βιβλιοθήκη, που φιλοξενεί «παλιά» - αλλά και σύγχρονα - σχετικά αναγνώσματα;

Περίληψη
Περίληψη. Τα «κόμικς της καθημερινότητας» βασίζονται στην εικονοποίηση της σύγχρονης ζωής, εμπεριέχοντας στοιχεία της εκάστοτε εποχής, οικεία στο παιδί - αναγνώστη, από τα καθημερινά του βιώματα. Ωστόσο, τα κόμικς, όντας «μοντέρνα» τέχνη, συνδιαλέγονται και αφηγούνται τον σύγχρονο εγγράμματο κόσμο, τις υλικοτεχνικές του υποδομές αλλά και την κουλτούρα που τον διαπνέει. Ένα μέρος του «λόγου» για τα κόμικς επικεντρώνεται γύρω από τα κοινωνικά και πολιτισμικά πρότυπα που προβάλλουν, καθώς οι ήρωές τους είναι ολοκληρωμένοι μέτοχοι μιας κουλτούρας και μιας κοινωνίας και οι μικροί (κατά κανόνα) αναγνώστες ανταποκρίνονται και μανθάνουν από τις σχέσεις με τους ήρωες αυτούς. Σε ένα δεύτερο επίπεδο όμως, όταν ο κριτικός λόγος αυτός ωριμάζει, το ενδιαφέρον μπορεί να στραφεί στο κόμικ ως επικοινώνημα γνώσης, ως οπτικός κυρίως λόγος που συναρθρώνει γύρω του κομμάτια της καθημερινής μας νοόσφαιρας. Αν δεν ήταν έτσι, για ποιόν άλλο λόγο το κόμικ θα εισέρεε με τέτοια ένταση στα σχολικά και ευρύτερα εκπαιδευτικά βιβλία; Όμως η χρήση του κόμικ για παιδαγωγικούς - εκπαιδευτικούς σκοπούς δεν είναι εγγενώς πανάκεια για τις διδακτικές μας ανάγκες. Μέσα από ερμηνευτικές αναλύσεις μπορεί κανείς να κατανοήσει το «εύστοχο» και το «άστοχο» σε μια comic-ή αφήγηση. Στην εργασία μας θα εξετάσουμε μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα των «κόμικς της καθημερινότητας» τον τρόπο που η γνώση, οι εγγραμματισμοί και ο ευρύτερος κόσμος των εγγράμματων, εκτεχνολογημένων, μοντέρνων κουλτουρών εισρέει και (ανα)παράγεται στην αφήγηση του σκίτσου. Έτσι, ίσως οδηγηθούμε σε γόνιμα συμπεράσματα για τον εκπαιδευτικό και τις διδακτικές μεθόδους γενικότερα.

Σαρρής, Δ. (2007). Πληροφορική κουλτούρα και εκπαιδευτική τεχνολογία στο μάθημα της μουσικής: Μια διαθεματική προσέγγιση. Στο Αργυρίου, Μ., Διονυσίου, Ζ. Πρακτικά 1ου πανελλήνιου συνεδρίου μουσικής αγωγής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αθήνα: Gutenberg. σσ. 465-475.
ISBN:987-960-01-1140

Περίληψη
H μουσική συνδέεται με επιστήμες όπως τα μαθηματικά, η πληροφορική και η κυβερνητική ενώ διακρίνεται για την συνάρτησή της, διαχρονικά, με την τεχνολογία. Οι σύγχρονες οπτικές της πολιτισμικής διάστασης των τεχνολογιών της μουσικής μπορούν να συνεισφέρουν στην προσέγγισή της και στην συνέχεια στην διδασκαλία της, μέσα από εφαρμογές εκπαιδευτικής τεχνολογίας, τις οποίες θα αναπτύξουμε στην εργασία αυτή.
Η έννοια των εγγραμματισμών (literacies), όπως αυτοί γίνονται αντιληπτοί στην καθημερινότητα της τάξης, μπορεί να συμβάλλει στην διάρθρωση της διδακτικής ύλης και της προτεινόμενης μεθοδολογίας αλλά και να αποδειχτεί εργαλείο βαθύτερης και πλατύτερης προσέγγισης γνώσεων και βιωμάτων που προορίζονται για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Η μελέτη αυτή μπορεί να γίνει υπό το πρίσμα μιας διεπιστημονικότητας και διαθεματικότητας, μέσα από πεδία σχετικά με την πληροφορική, την φυσική, την τεχνολογία, την επικοινωνία και τον πολιτισμό.
Η οπτική αυτή, εστιασμένη σε επιστημονικές θεωρήσεις σχετικά με ζητήματα τεχνολογίας και κουλτούρας, συμβάλλει ώστε να διαμορφωθούν συγκεκριμένες εφαρμογές και εποπτικά μέσα στην εκπαιδευτική τεχνολογία της μουσικής. Αναφέρονται παραδείγματα με κατασκευές και εποπτικές συσκευές, που έχουν αναπτυχθεί και μελετηθεί μέσα στην τάξη, για συγκεκριμένες θεματικές διδασκαλίας της μουσικής. Ωστόσο, αυτά μπορούν να προεκταθούν σε πολλά πεδία και να αναπτυχθούν ποικιλότροπα από τον διδάσκοντα. Έτσι εκτός από το απαραίτητο θεωρητικό υπόβαθρο της προσέγγισης αυτής ερευνούνται και συγκεκριμένες εφαρμογές στην τάξη.

2006 Ένα Φεστιβάλ Ηλεκτρονικής Τέχνης στο διαδίκτυο: Θεωρία και πράξη της «από υπολογιστή διαμεσολαβημένης κουλτούρας». (An e-art festival online: theory and Praxis of "Computer Mediated Culture"). Eισήγηση στο 3ο Συνέδριο της ΕΕΕΠ - ΔΤΠΕ, «Εκπαίδευση & Νέες Τεχνολογίες», 30 Σεπτεμβρίου - 1 Οκτωβρίου. Στο Γούσιας, Φ. (επ.) (2006). 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο ΕΕΕΠ-ΔΤΠΕ. Εκπαίδευση και Νέες Τεχνολογίες. Τα πρακτικά. Κορυδαλλός: ΕΕΕΠ-ΔΤΠΕ. σσ. 152-162.
ISBN: 960-88368-3-2

Περίληψη
Η ανάπτυξη του κυβερνοχώρου έχει ευνοήσει την δημιουργία πολλών δυνητικών εφαρμογών, από το ηλεκτρονικό βιβλίο (ebook) μέχρι το δυνητικό σχολείο (virtual school) και την ηλεκτρονική μάθηση (elearning). Στα πλαίσια μιας διαπανεπιστημιακής συνεργασίας, δημιουργήθηκε για την χρονιά 2006-2007 το διαδικτυακό φεστιβάλ («web placed festival»), «mediamatics.gr» του οποίου και τα χαρακτηριστικά καταγράφουμε. Ο «χρόνος» και ο «χώρος» του «η-φεστιβάλ» αυτού, καθώς και η οργάνωση, η δομή και το περιεχόμενό του θα μας απασχολήσουν στο πρώτο μέρος, καθώς ποικίλα ερωτήματα για την πολιτισμική διάσταση της τεχνολογίας μπορούν να εγερθούν. Στην συνέχεια θα δούμε πως έμπρακτα μέσα από τη διαδικασία της δημιουργίας και της συμμετοχής στο φεστιβάλ μπορούν να οργανωθούν διδακτικές δραστηριότητες. Δεν πρόκειται για την «ψηφιοποιημένη» εκδοχή μιας πραγματικότητας, αλλά για μια ψηφιακή πραγματικότητα. Η ανάλυσή μας, χρησιμεύει στην μελέτη και κατανόηση στοιχείων που η ψηφιακή τεχνολογία κομίζει στην κουλτούρα μας. Άλλωστε το όλο εγχείρημα στοχεύει εκτός από μια πολιτισμική δραστηριότητα να αποτελέσει ένα πολυδιάστατο εποπτικό μέσο για παιδαγωγικές εφαρμογές και διδακτική χρήση.

2006 «Σώμα - Ηχογόνο Σώμα»: ρυθμοκινητική αγωγή και μουσικότητα με επίκεντρο την κρούση. Στο Γιαννούλη, Μ., Γκόβας, Ν., Μερκούρη, Α. (επ.) (2006). Θέατρο στην Εκπαίδευση: Δημιουργώντας νέους ρόλους στον 21ο αιώνα. Αθήνα: Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση.
ISBN: 960-88760-2-8

Περίληψη
Μια «ρυθμολογική αγωγή» συναρτάται με την κίνηση του σώματος τόσο στη μουσική πράξη όσο και στην καθημερινή εκφορά. Το ιδιαίτερο κομμάτι της μουσικοκινητικής αγωγής που αφορά στο ρυθμό, ό,τι εδώ αποκαλούμε «ρυθμοκινητική», αφορά στην κίνηση του σώματος και την επαφή του με τα ηχογόνα σώματα του περιβάλλοντος, κυρίως με τα χέρια και τις μπαγκέτες. Κατανοώντας κανείς την έννοια της ρυθμικότητας, κρούοντας τα κατάλληλα σώματα με τον κατάλληλο τρόπο, απελευθερώνει ένα ανάλογο κομμάτι της δημιουργικότητάς του και αποκτά μια κριτική σχέση με το φαινόμενο του ρυθμού. Είναι μια πράξη που ανακαλεί την ολική συμμετοχή του σώματος στη ρυθμική εκφορά, συνεπώς μια πράξη βαθιά «φυσιολογική». Παράλληλα, οι ποιοτικές διακρίσεις στον ήχο από κρούση, η οργανογνωστική δεξιότητα, ώστε να αναδυθούν οι κατάλληλοι ήχοι από καθημερινά ηχογόνα σώματα, της δίνουν και αισθητική, διανοητική υπόσταση. Οι συμμετέχοντες του εργαστηρίου μπορούν να είναι παιδαγωγοί ή μελετητές των τεχνών που έχουν σχετικό ενδιαφέρον και δεν χρειάζεται να έχουν καμιά ειδική δεξιότητα. Θα κληθούν χρησιμοποιώντας κουτιά, δοχεία, σωλήνες, αντικείμενα που βρίσκει κανείς ακόμη και πεταμένα και θα τους δοθούν επί τόπου, να αναπτύξουν ρυθμική τεχνική, να ασκηθούν κινητικά και να ερμηνεύσουν μικρές «οπτικοποιητικές» παρτιτούρες, άμεσα καταληπτά δηλαδή σχήματα. Τελειώνοντας το εργαστήριο, θα μπορούν να οδηγηθούν σε δημιουργικές ιδέες με βάση το ρυθμό, την κρούση και την ηχητικότητα των αντικειμένων του καθημερινού μας περιβάλλοντος.

Σαρρής, Δ. (2005). Πολιτισμική Διάσταση της Πληροφορικής και Λαϊκή Μουσική: Ένα πλαίσιο προβληματισμού. Στο Τζιμογιάννης, Α. 3o πανελλήνιο συνέδριο. Διδακτική της Πληροφορικής. Πρακτικά Εργασιών. Κόρινθος: ΕΤΠΕ.

Περίληψη
Η εισήγηση αναλύει ένα πλαίσιο ανάπτυξης της διδακτικής ακαδημαϊκών μαθημάτων πληροφορικής, που έχει μελετηθεί και υλοποιείται στο Τμήμα Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής, της Σχολής Μουσικής Τεχνολογίας, στο ΤΕΙ Ηπείρου. Το πλαίσιο αυτό εστιάζει στην πολιτισμική διάσταση της πληροφορικής, στον τρόπο δηλαδή που η πληροφορική επιδρά στα σύγχρονα πολιτισμικά περιβάλλοντα της καθημερινότητας αλλά και του χώρου της παραγωγής. Δίνεται έτσι έμφαση στη συμβολή της πληροφορικής στη διαμόρφωση ή τη γέννηση μιας κουλτούρας. Η πολιτισμική θεώρηση αυτή, οδηγεί σε συμπεράσματα για τη γνώση, τη μάθηση, την τέχνη, την επιστήμη, τον πολιτισμό και την κουλτούρα, συγχρονικά και διαχρονικά και σε προβληματισμούς που απορρέουν από τις εφαρμογές της σε σπουδές Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής. Το πλαίσιο ανάπτυξης αυτό των μαθημάτων, ως μοντέλο διδασκαλίας σε ένα τριτοβάθμιο τμήμα με συγκεκριμένες διδακτικές ανάγκες σε σπουδές ανθρωπιστικού περιεχομένου και πληροφορικής ταυτόχρονα, ανέδειξε χαρακτηριστικά, δυνατότητες και δυναμικές που παρουσιάζονται εδώ συμπερασματικά.

Σαρρής, Δ. (2005). Δυνητικό Μουσείο και ψηφιακές εφαρμογές: Παιδαγωγικές και Πολιτισμικές διαστάσεις. Στο Γούσιας, Φ. (επ.). Από το μαυροπίνακα στις ευρυζωνικές Επικοινωνίες. Πρακτικά Συνεδρίου. Αργυρούπολη: ΕΕΕΠ-ΔΤΠΕ. σσ. 69-84.
ISBN: 960-88368-6-7

Περίληψη
Η εργασία μελετά και αναλύει δύο δυνητικά (virtual) μουσεία που δημιουργήθηκαν στο Εργαστήριο Τεχνολογίας και Πολιτισμού του Τμήματος Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής του ΤΕΙ Ηπείρου. Ένα δυνητικό μουσείο λαϊκού πολιτισμού και ένα δυνητικό μουσείο για την πολιτισμική διάσταση της πληροφορικής, αποτελούν το σύνολο του λογισμικού που παρουσιάζεται και αναλύεται ως προς τις παιδαγωγικές και πολιτισμικές του διαστάσεις.
Τα δυνητικά αυτά μουσεία, προορισμένα για να βρίσκονται online, με παιδαγωγικές εφαρμογές άμεσα αξιοποιήσιμες από τους εκπαιδευτικούς, αλλά και όλους τους χρήστες, διέπονται από κάποιες επιστημονικές αρχές κατά την δόμησή τους. Αυτές σχετίζονται με σύγχρονες αντιλήψεις για την έννοια της κουλτούρας και του πολιτισμού, των πολιτιστικών υλικών και άυλων αγαθών. Στοχεύουν στην συνεισφορά τόσο σε μια πολιτισμική αγωγή όσο και σε μια εύστοχη επαφή έμπρακτα με την ψηφιακή τεχνολογία συμβάλλοντας ουσιαστικά στην διαθεματικότητα στο σχολείο, με πολλούς τρόπους.
Το μουσείο του λαϊκού πολιτισμού στοχεύει να ψηφιοποιήσει τα υλικά αγαθά και αν τα φέρει σε επαφή με τον επισκέπτη μέσα από μια ψηφιακή πραγματικότητα. Έτσι έχουμε μια πραγματικότητα που γίνεται δυνητική πραγματικότητα. Το μουσείο για την πολιτισμική διάσταση της πληροφορικής λειτουργεί αντίστροφα: αντλεί το υλικό του από την δυνητική πραγματικότητα και το μεταφέρει στην πραγματικότητα.
Έτσι δίνονται απαντήσεις ή αφορμές για κατανόηση σχετικά με την φύση της δυνητικότητας, της ψηφιακής πραγματικότητας, των επιδράσεων της ψηφιακής τεχνολογίας στην πραγματικότητα και τον πολιτισμό μας.
Ένα σημαντικό ζήτημα επίσης που αναπτύσσεται, είναι ο τρόπος προσέγγισης και κατανόηση έμπρακτα των ψηφιακών τεχνολογιών. Προσεγγίζεται η «υλικότητά» τους, αναπτύσσονται μέθοδοι κατανόησης σε βάθος σημαντικών λειτουργιών της ψηφιακής τεχνολογίας, όπως τις συναντάμε στον υπολογιστή.
Προτείνονται λύσεις σε υπάρχοντα προβλήματα και ζητήματα που προκύπτουν σχετικά με τον επικοινωνιακό χαρακτήρα των λογισμικών του διαδικτύου, όπως τα αντιμετωπίζουμε στην καθημερινότητά μας.
Τέλος δίνονται σαφείς κατευθύνσεις και στοιχεία για ενθάρρυνση ανάπτυξης και χρήσης τέτοιων εφαρμογών, από εκπαιδευτικούς, γονείς και μαθητές. Επισημαίνεται η σημασία που κατέχει η μουσειακή αγωγή στην κουλτούρα και την ποιότητα της καθημερινότητάς μας και αναφέρονται όλες η διδακτικές προεκτάσεις που μπορούν να εκλάβουν οι κατασκευές αυτές.

Σαρρής, Δ. (2004). Η πληροφορική κουλτούρα και οι τεχνολογικοί εγγραμματισμοί ως πλαίσιο προσέγγισης της πολιτισμικής διάστασης των τεχνολογιών της πληροφορίας και των επικοινωνιών: το παράδειγμα του μαθήματος μουσικής. Στο Γούσιας, Φ. (2004). Η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Αργυρούπολη: ΕΕΕΠ-ΔΤΠΕ. σσ. 94-102.
ISBN: 960-88368-0-8

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Πέρα από τον εργαλειακό και χρηστικό τους χαρακτήρα, οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών ενέχουν πολιτισμικές διαστάσεις. Μέσα από τις πρακτικές και τις χρήσεις της καθημερινότητας συνδράμουν στην διαμόρφωση μιας πληροφορικής κουλτούρας (computing culture), ενώ ειδικότερα κατά την εφαρμογή τους στην εκπαίδευση, επιδρούν σε ό,τι θα αποκαλούσαμε σχολική κουλτούρα (school culture). Θεμελιώδης έννοια για να γίνει κατανοητός ο τρόπος που η πληροφορική κουλτούρα σχετίζεται με την σχολική κουλτούρα είναι αυτή των εγγραμματισμών (literacies) στην τεχνολογία.
Πρακτικές τέτοιων «τεχνολογικών εγγραμματισμών» εντοπίζονται στην διδακτική πράξη πριν ακόμη οι Τεχνολογίες της Πληροφορικής και των Επικοινωνιών αναπτυχθούν και εισαχθούν στο σχολείο. Άλλωστε στις Τεχνολογίες αυτές συμφύονται στοιχεία με βαθιές, χρονικά, ρίζες, από πολλά επιστημονικά πεδία. Τα στοιχεία αυτά προέρχονται από τον χώρο των θετικών επιστημών, και - με την ανάπτυξη εκτός από της τεχνολογικής και μιας αντίστοιχης τεχνικής και καλλιτεχνικής όψης των Τεχνολογιών - από τον χώρο των θεωρητικών επιστημών και των τεχνών. Μέσα από τον εντοπισμό των τεχνολογικών εγγραμματισμών από διάφορα πεδία, προκύπτει η σύνδεση της πληροφορικής ως κουλτούρας, πλέον, με το συνολικό γνωστικό και διδακτικό πλαίσιο στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Πρόκειται για μια προσέγγιση της πολιτισμικής διάστασης των Τεχνολογιών της Πληροφορικής και των Επικοινωνιών, που οδηγεί σε σφαιρικότερη γνώση και κατανόησή τους, συμβάλλοντας στην ολοκλήρωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας που αναδεικνύει την διάσταση αυτή. Η διεπιστημονική βάση της προσέγγισης αυτής συνάδει με την διαθεματικότητα στην εκπαιδευτική πράξη. Η πολυμεσική διάσταση και η πολυτροπική επικοινωνία, ωστόσο, που χαρακτηρίζει τις Τεχνολογίες της Πληροφορικής και των Επικοινωνιών καθιστούν πολύ γόνιμα πεδία για μια τέτοια προσέγγιση αυτά της πολιτισμικής και της αισθητικής αγωγής.
Ειδικότερα αναφερόμενοι στην μουσική αγωγή, μπορούμε να εντοπίσουμε ένα σημαντικό κοινό υποσύνολο στοιχείων με το γνωστικό πεδίο της πληροφορικής. Η σχέση αυτή έχει πολλαπλά επισημανθεί στους χώρους των τεχνών και των επιστημών. Επίσης, στα πλαίσια της πολιτισμικής αγωγής, βρίσκουμε μέσα από τεχνολογικούς εγγραμματισμούς της διδακτικής πρακτικής, ότι κοινά στοιχεία της μουσικής αγωγής ( ο χώρος του «ακουστικού») και της εικαστικής αγωγής (ο χώρος του «οπτικού») μπορούν να συσχετιστούν με την πληροφορική κουλτούρα. Το χαρακτηριστικό αυτό είναι καίριας σημασίας, αφού κι αυτή στην βάση της αναπτύσσεται με οπτικοακουστικές εφαρμογές. Οι συσχετισμοί αυτοί, που αναδεικνύουν γενικότερες αρχές και γνωστικά μοντέλα ανάμεσα στα διδακτικά αντικείμενα οδηγούν τους μαθητές σε βαθύτερη κατανόηση της ύλης, ενισχύοντας την αναλυτική και συνθετική τους σκέψη.
Η τεχνολογική φύση της μουσικής στην θεωρία και στην πράξη, συνδέεται με την πληροφορική κουλτούρα, μέσα από παράλληλες πρακτικές τεχνολογικών εγγραμματισμών. Ωστόσο, το μάθημα της μουσικής, καθώς μπορεί να συνδεθεί με πολλά άλλα διδακτικά αντικείμενα μέσα από την διαθεματικότητα, χρησιμοποιείται εδώ ως απαρχή για την ανάπτυξη διδακτικών πρακτικών καθώς και αντίστοιχου διδακτικού υλικού.
Το υλικό αυτό μπορεί να αξιοποιεί ποικίλες εποπτικές εφαρμογές, προσιτές στο σχολικό περιβάλλον και να απευθύνεται στις ανάγκες του κάθε επιπέδου ξεχωριστά. Κύριο χαρακτηριστικό του θα πρέπει να είναι η εισαγωγή στην διδακτική πρακτική θεμελιωδών στοιχείων της πληροφορικής κουλτούρας, που σε άλλη περίπτωση θα έμεναν «αφανή», καθώς αφορούν την αποϋλοποιημένη ψηφιακή πραγματικότητα, που δεν εξαρτάται από το υλικό μέρος των τεχνολογιών, αν και υλοποιείται σ’ αυτό.
Η προσέγγιση της πολιτισμικής διάστασης των Τεχνολογιών της Πληροφορικής και των Επικοινωνιών μπορεί να επιδράσει εποικοδομητικά στην αντίληψη του μαθητή γι’ αυτές, στην συνειδητοποίηση της θέσης τους στο πολιτιστικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι. Μπορεί επιπλέον να αποτελέσει για τον μαθητή ένα γνωστικό εφόδιο με περισσότερο διαχρονικό χαρακτήρα και ποικίλες δυνατότητες αξιοποίησης, στα ψηφιοποιημένα, δικτυακά, δυνητικά περιβάλλοντα, που στο μέλλον πρόκειται να συναντήσει.

Σαρρής, Δ. (2009). «Από τον Γρανάζη και τον Λούντβιχ, στον Προκόπη και τον Σπιρτούλη»: Ο τεχνο-επιστημονικός εγγραμματισμός στην παιδική ηλικία μέσα από τα κόμικς. Εισήγηση για το 7ο Συνέδριο της Παγκόσμιας Οργάνωσης Προσχολικής Αγωγής «Παιδική Ηλικία και Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας».6-8/11. Αθήνα.

.

Περίληψη
Ο εικοστός αιώνας χαρακτηρίστηκε ανάμεσα στα άλλα από την κατασκευή και χρήση αυτοσχέδιων μουσικών οργάνων και ηχογόνων κατασκευών από αντικείμενα της καθημερινότητας. Μέσα από την τάση αυτή το ηχοτοπίο που μας περιβάλλει επανα-προσδιορίζεται ως προς την μουσική και ηχητική του ποιότητα, αλλά και η μουσική αποκτά καινούργιο υλικό.
Στην εργασία μας παρουσιάζουμε μια δραστηριότητα (project) που πραγματοποιήθηκε στο Τμήμα Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής του ΤΕΙ Ηπείρου την περίοδο 2004-2006 στα πλαίσια του Εργαστηρίου Τεχνολογίας και Πολιτισμού με την επωνυμία "ομάδα μεταήχων και μεταμουσικής". Σε αυτήν οι φοιτητές διδάχτηκαν σε θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο ζητήματα αυτοσχέδιας οργανοκατασκευής και οργανοπαιξίας, κατασκεύασαν και ασκήθηκαν σε αυτοσχέδια όργανα και ηχογόνες κατασκευές και πραγματοποίησαν μια συναυλία στην Άρτα. Στο πρώτο μέρος της εργασίας προβάλλονται οι θεωρητικοί προβληματισμοί και το πλαίσιο όπως διαμορφώθηκε σύμφωνα με τις ανάγκες της συγκεκριμένης δραστηριότητας. Τα ζητήματα αφορούν σε θέματα αφενός ακουστικής και φυσικής του ήχου, αφετέρου στις κοινωνικές και πολιτισμικές διαστάσεις του ήχου που περιλαμβάνει η δραστηριότητα.
Στο δεύτερο μέρος καταγράφονται και τεκμηριώνονται οι πρακτικές που τελικά δημιουργήθηκαν και ακολουθήθηκαν. Έτσι, καταλήγουμε σε μια καταγραφή προβληματισμών όπως: ποια είναι η σχέση της αυτοσχέδιας κατασκευής οργάνων με την ήδη υπάρχουσα οργανοκατασκευή; Ποια είναι η θέση της μουσικής αυτής στην ευρύτερη ακροαματική μας κουλτούρα; Πως συνδέεται η δραστηριότητα αυτή με την αντίληψη του ηχοτοπίου που μας περιβάλλει και την έννοια της "ενεργητικής ακρόασης"; Και, τέλος, πως αυτή η μορφή δημιουργικής δραστηριοποίησης μπορεί να συνδεθεί με μορφές εκπαίδευσης στη μουσική και τον ήχο;

Πουλάκης, Ν. - Σαρρής, Δ. (2008). «Τι χαμπάρια λαγέ;». Πολιτισμικές διαστάσεις της ανθρώπινης φωνής στα ζωόμορφα καρτούν. Εισήγηση στην Ημερίδα "Κινούμενα Σχέδια και Μουσική" του Ευρωπαϊκού Κέντρου Κινουμένων Σχεδίων. Αθήνα 14/3.
Υπό Έκδοση

Περίληψη
Η ανθρώπινη φωνή έχει χαρακτηριστεί ως το «υπέρτατο» μουσικό όργανο. Επίσης στην προφορική γλώσσα έχουν εντοπιστεί πολυδιάστατα στοιχεία μουσικότητας. Ορμώμενοι από τις διαπιστώσεις αυτές θα προσεγγίσουμε την ανθρώπινη γλώσσα και ομιλία (στο λόγο και το τραγούδι) όταν αυτά ενδύουν έναν ζωόμορφο ήρωα κινούμενων σχεδίων. Πως μετασχηματίζονται τα βαθύτερα πολιτισμικά και μουσικολογικά στοιχεία του ανθρώπινου προφορικού λόγου όταν χρησιμοποιούνται για τα καρτούν; Ποιες ιδιαίτερες πτυχές βρίσκουν (ή όχι) ένα ιδεατό πεδίο ανάπτυξης στη μορφή αυτή τέχνης;
Τα αναλυτικά εργαλεία που θα χρησιμοποιήσουμε προέρχονται αφενός από διαχρονικά ζητήματα π.χ. σύζευξης ανθρώπινων και ζωικών στοιχείων στην τέχνη, στη γλώσσα και τον μύθο αφετέρου από τον σύγχρονο προβληματισμό π.χ. που αφορά στην αναπαράσταση του φύλου μέσα από τα κόμικς. Μέσα από συγκεκριμένα παραδείγματα Θα προσπαθήσουμε να δώσουμε απαντήσεις σχετικά με τις πολιτισμικές νοηματοδοτήσεις που αποκτά η ανθρώπινη φωνή στα καρτούν, στο επίπεδο του λόγου, αλλά και της μουσικής και ήχου.

Περίληψη
Μορφές λαϊκής, «ποπ» μουσικής κατακλύζουν τα αυτιά των μαθητών, που αποτελούν και μια πολιτισμική ομάδα-«στόχο» της σύγχρονης μουσική παραγωγής. Παράλληλα, η εγκύκλιος μουσική αγωγή απευθύνεται στην ακουσματική κουλτούρα των μικρών μαθητών παρέχοντάς τους αντίστοιχα μουσικά και ηχητικά ακούσματα/ερεθίσματα.
Συνεπώς προκύπτουν δύο πεδία του μουσικού πολιτισμού, που απευθύνονται στην παιδική ηλικία – η μουσική αγωγή και η μουσική παραγωγή – ενώ παράλληλα, με επίκεντρο τη σχολική ζωή, διαμορφώνονται συγκεκριμένες μαθητικές κουλτούρες.
Στην εισήγησή μας θα επιχειρήσουμε μια σκιαγράφηση της μαθητικής κουλτούρας σε σχέση με τη μουσική, μέσα από την εμπειρία και παρατήρηση στην διδακτική καθημερινότητα ενός εκπαιδευτικού μουσικής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.
«Μουσικός παιδαγωγός» και «μουσικός παραγωγός», βρίσκονται θεσμικά στους δύο πόλους ενός διαδραστικού σχήματος με τη μουσική μαθητική κουλτούρα, ενός σχήματος που προορίζεται να ερμηνεύσει και ερμηνευτεί από τους επαγγελματίες του πολιτισμού. Θα αναφερθούμε σε ζητήματα που εγείρονται σχετικά με τη διάδραση αυτή, καθώς οι ρόλοι «παιδαγωγού» και «παραγωγού», στα πεδία της κουλτούρας, συμπλέκονται.
Οι αναπαραστάσεις των παιδιών για τους χώρους αυτούς θα αποτελέσουν τη βασική δίοδο, αντλημένη από την καθημερινή σχολική/μαθητική πραγματικότητα, για τον εμπλουτισμό της συζήτησής μας, οδηγώντας μας σε σχετικά συμπεράσματα.

Σαρρής, Δ. (2006). Όταν όλα τα μέσα επικοινωνίας συγκλίνουν τι γίνεται η μουσική; σχέσεις ψηφιακής τεχνολογίας και δημιουργικότητας. ("When all media integrate, what happens to music?" relations between digital technology and creativity). Εισήγηση στην διημερίδα με θέμα: Από το διαδίκτυο ως τα δίκτυα της γνώσης: η σύγχρονη "εκπαίδευση των εκπαιδευτικών". Ένωση Εκπαιδευτικών Μουσικής Αγωγής Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης - Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, 25-26 Νοεμβρίου. Πάτρα.

Περίληψη
Η άλλοτε ουτοπική ιδέα όλα τα τεχνολογικά επικοινωνιακά μέσα (κείμενο, βίντεο, εικόνα, ήχος, πολυμέσα) να ενωθούν σε ένα, στις μέρες μας πραγματώνεται στους υπολογιστές αναψυχής. Η ενοποίηση αυτή ενισχύεται στα χαρακτηριστικά της καθώς οποιαδήποτε μορφή δημιουργίας κι αν έχουμε αυτή στο τέλος μετατρέπεται σε μια "δεξαμενή" αποκλειστικά γεμισμένη από 0 και 1. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά για τις τέχνες και ειδικότερα για τη μουσική; Θα αναφερθούμε στην προβληματική αυτή κάνοντας έναν διαχωρισμό: σε επιδράσεις που αφορούν στον χώρο της μουσικής δημιουργίας και σε επιδράσεις που αφορούν στο χώρο της πρόσληψης - ακρόασης της μουσικής. Και στις δύο περιπτώσεις, ωστόσο, καίριας σημασίας είναι η κατανόηση ενός "βαθύτερου" περιεχομένου, που διέπει την ψηφιακή τεχνολογία ως "φιλοσοφία" και ως "πρακτική". Πρόκειται για μια "λεπτή" διάκριση βάση της οποίας αναδεικνύεται η πολιτισμική διάσταση της τεχνολογίας, η τεχνολογία ως καθημερινή κουλτούρα. Η οπτική αυτή είναι δυνατό να μας δώσει απαντήσεις που χωρίς αυτή δεν θα είχαμε.

Σαρρής, Δ. (2006). Λούντβιχ Φον Ντρέικ vs Κύρου Γρανάζη»: Η εγγράμματη κουλτούρα μας και η comic(ή) αφήγηση. (Literated culture and comic narration through Disney's characters). Eισήγηση στην διημερίδα με θέμα: Από την Πολιτισμική Αγωγή ως την Αγωγή των Μέσων: σύγχρονες προκλήσεις και προοπτικές, Ένωση Εκπαιδευτικών Μουσικής Αγωγής Πρωτοβάθμιας Εκπάιδευσης - 1ο Γραφείο Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Πειραιά, Πειραιάς, 11-12 Νοεμβρίου.

Περίληψη
Ποια είναι η θέση των κόμικ στη μαθησιακή και παιδαγωγική διαδικασία; Τα μηνύματα είναι αμφίρροπα: αφενός η γλώσσα των κόμικ χρησιμοποιήθηκε στα σχολικά βιβλία σχεδόν ταυτόχρονα με την άνθηση των κινούμενων και των έντυπων κόμικ. Αφετέρου ως μέσα (media) τα κόμικ βρέθηκαν στην κριτική οπτική των θεωριών της μαζικής κουλτούρας. Η εισήγηση διερευνά την παιδαγωγική διάσταση των κόμικς κάτω από δύο παραμέτρους. Η πρώτη αφορά στα «επίπεδα που δομείται η γλώσσα» των κόμικς. Πως διαρθρώνονται οι ιδέες και τα νοήματα στην comic(ή) επικοινωνία; Πως η διάρθρωση αυτή αξιοποιείται από τα κόμικ - εποπτικά μέσα; Η δεύτερη στοχεύει στους τρόπους συσχετισμού των κόμικ με τον «εγγράμματο» (literated) χαρακτήρα του σύγχρονου πολιτισμού (culture). Γι’ αυτό αρχικά κάνουμε την εξής υπόθεση: οι ήρωες και οι αφηγήσεις των κόμικς αποτελούν στοιχεία μελέτης από τις κοινωνικές επιστήμες. Μήπως όμως είναι εξίσου σημαντική για να μελετηθεί πριν απ’ όλα η (παιδαγωγική) δυνατότητα αυτή, δηλαδή ο τρόπος που πλασμένοι με «γραμμικά σχέδια» ήρωες και αφηγήσεις συμπλέκονται «ισότιμα» με την απτή μας πραγματικότητα; Την πτυχή αυτή επιχειρεί να αγγίξει η αναφορά μας στο «εγγράμματο» στοιχείο της κουλτούρας μας. Στο παράδειγμά μας συζητούμε για δύο κόμικ ήρωες άμεσα αναδυόμενους από σύγχρονους «εγγραμματισμούς». Ο ένας «εφευρέτης» και ο άλλος «πολύ-επιστήμων» οικειώνονται ο καθένας βάσει των δικών του εγγραμματισμών την πληροφορία, τη γνώση και τη σοφία. Κατανοώντας μέσα από την ανάδειξη των «comik-ων» νοηματοδοτήσεων την κουλτούρα των ηρώων, διευρύνονται οι δυνατότητες συζήτησης (στην τάξη) της δικής μας κουλτούρας. Έτσι υπό την προβληματική αυτή ξαναγυρνούμε στο αρχικό μας ερώτημα: ποια μπορεί να είναι η θέση των κόμικ στη μαθησιακή και παιδαγωγική διαδικασία;

Σαρρής, Δ. (2006). Από τον «πολιτισμό της κώφωσης» στην «πολιτισμική κώφωση»: οι νοηματοδοτήσεις του ήχου στην καθημερινότητά μας. (From deaf culture to cultural deafness: meanings of Sound in our everyday life). Ανακοίνωση για την μερίδα με θέμα «Ο επαναπροσδιορισμός του περιεχομένου των προγραμμάτων Αγωγής Υγείας στα πλαίσια της Εκπαίδευσης για την αειφόρο ανάπτυξη» Φεστιβάλ Υγείας της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Πειραιά, 15 Ιανουαρίου.

Η κατασκευή μουσικών οργάνων στην τάξη: μύθοι, πραγματικότητες, θεωρία και πράξη. Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.

Ο ήχος στην εκπαίδευση. Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα ΤΕΑΠΗ, Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Η όψη του ήχου, ο ήχος της όψης:
παρατηρήσεις για την εικόνα των ηχογόνων κατασκευών
Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, Εργαστήριο Ζωγραφικής.

Στοιχεία Οργανολογίας για μια Εικαστική Δημιουργία:
Σκέψεις για τις ηχητικές κατασκευές και τον αυτοσχεδιασμό
Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, Εργαστήριο Γλυπτικής.

To "πρότζεκτ" των μεταήχων (metasound project):
Ιδέες και αισθητική για τα αυτοσχέδια όργανα και τις ηχητικές κατασκευές.
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Μουσικών Σπουδών.

Σαρρής, Δ. (2007). «Άκου να δεις»: Ακουστική Οικολογία και Εκπαίδευση μέσα από προγραμματικές δραστηριότητες. Στο περιοδικό Μουσική σε πρώτη βαθμίδα. τ. 1/07. Ένωση Εκπαιδευτικών Μουσικής Αγωγής Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης – Fagotto. Αθήνα. σ.σ. 52-61.
ISBN: 1790-773X

Περίληψη
Η Ακουστική Οικολογία εμφανίστηκε στα τέλη του εικοστού αιώνα ως μια διεπιστημονική προσέγγιση των επιδράσεων των περιβαλλοντικών ήχων στον άνθρωπο. Καθώς με την Ακουστική Οικολογία ο ήχος και η μουσική εξετάζονται πολύπλευρα, προκύπτουν πολλές εφαρμογές και διδακτικές δραστηριότητες για όλα τα αντικείμενα. Στα σχέδια μαθημάτων, στα βιωματικά σχέδια εργασίας και στην διάρθρωση της ύλης, ο εκπαιδευτικός θα βρει πολλές διόδους δημιουργίας εστιάζοντας στον ήχο. Μπορεί να εξετάσει τους ήχους του θέματός του, να ασκήσει την ενεργητική ακρόαση, κατανόηση και οξυδέρκεια στην αντίληψη του ηχητικού τοπίου (soundscape) από τους μαθητές. Μπορεί εν γένει να μελετήσει την αλληλεπίδραση του ανθρώπινου παράγοντα με το ηχητικό περιβάλλον. Η εργασία μας δομείται σε τρεις ενότητες, όπου διαδοχικά: α) αναφερόμαστε συνοπτικά στη σχέση της εκπαίδευσης με τον ήχο και την Ακουστική Οικολογία, με επίκεντρο την ελληνική πραγματικότητα β) καταγράφουμε τα σημεία της διδακτικής του ήχου που έχουν δραστηριότητες άμεσα εφαρμοστέες στην τάξη γ) συνδέουμε μέσα από ταξινομημένα παραδείγματα προγραμματικών δράσεων τον ήχο με την εκπαίδευση, βασισμένοι στην Ακουστική Οικολογία. Ένα σημαντικό στοιχείο που διατρέχει όλη την εργασία μας είναι ο ιδιαίτερος τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τη σχέση ήχου και εικόνας. Η εικόνα και η γραφή, με την ανάπτυξή τους στο δυτικό κυρίως πολιτισμό επέδρασαν ριζικά στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και οργανώνουμε την μνήμη μας. Σήμερα, στον αποκαλούμενο "οπτικό πολιτισμό" μας, εικόνα και γραφή δεν θεωρούνται αντιθετικά του ήχου και της προφορικότητας, αλλά οδοί για τρόπους (επανα)προσέγγισής του. Στο επίπεδο της εκπαιδευτικής πράξης που κινούμαστε εδώ, παρουσιάζουμε παραδείγματα και περιπτώσεις χρήσιμα για τον εκπαιδευτικό, που, σε ένα μεγάλο βαθμό, εκπροσωπούν την προσέγγιση της Ακουστικής Οικολογίας στον Ήχο.

Σαρρής, Δ. (2006). Πνευσίκρουστοι σωλήνες και χαρτόφωνο: μια γνωριμία με τις μουσικές «αναστοχαστικές» κατασκευές. Στο περιοδικό "Μουσική σε Πρώτη Βαθμίδα. τ. 1. Αθήνα: Ένωση Εκπαιδευτικών Μουσικής Αγωγής Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. σσ. 79-88.
ISSN: 1790-773X